December 25
Alas 6:00 ng umaga. Araw ng Pasko. Abala ako sa pag-iimpake. Limang T-shirt, tatlong itim at dalawang berde. Dalawang kupas na maong kasama na dito ang aking isusuot sa pag-alis, limang brief, mga panyo, jacket na itim, tatlong pares ng medyas, tsinelas, ano pa ba? Tuwalya. Sipilyo at toothpaste. Hindi ko na kailangang magdala ng gel para sa buhok, hindi ko ito magagamit sa pupuntahan ko. Nga pala, baseball cap, kelangan ko ito doon. At ang pinakamahalaga sa lahat yosi at lighter. Isang kahang Marlboro, yung pula.
Habang hinahanda ko ang mga gamit ko at abala naman ang lahat ng tao sa bahay, nag-aalmusal. Pinagmamasdan ako ng aking nanay. May tanong ang kanyang mga sulyap. Kumwari abala ako pero alam ko na nakatingin siya sa akin. Paraan ko ito para umiwas sa kanya. Sino nga ba naman ang hindi magtataka, araw ng pasko, nag-iimpake ako ng gamit at aalis.
Hindi na siya nakapagpigil. Tinanong niya ako kung saan ang lakad ko. Tumahimik sila, natigil sa pagsubo, inaabangan ang aking isasagot. Ang aking ama ay nakatingin lang sa isang tabi. Meron kaming relief operation sa Pampanga, sagot ko. Isa pang tanong. Bakit naman sa araw ng pasko ang alis nyo? Naghagilap ako ng sagot. Mabuti na lang at malikot ang pag-iisip ko. Para po makapagbigay kami ng pamasko sa mga nangangailangan doon. Isa pa ulit. Saan sa Pampanga? San Fernando, sabi ko. Kalahating totoo, kalahating hindi ang sagot ko.
Tapos na ako sa pag-ayos ng mga gamit ko. Nagpalaam ako sa aking mga magulang. Malungkot ang nanay ko sa pag-alis ko pero ang aking tatay maayos naman. Siguro iniisip niya lalaki naman ako, kaya ko na ang sarili ko. Ganun na siya talaga. May tiwala sa mga ginagawa ko. Bago ako lumabas ng bahay binilinan ko ang aking mga kapatid na umaayos.
Pagkalabas ng village, sumakay ako ng dyip papuntang Sampaloc. Bumaba ako sa Morayta at naglakad hanggang Recto. Sumakay muli ng dyip pa-Dibisorya naman. Mabigat ang bag sa likod ko. Ilang minuto lang bumaba ulit ako. Avenida. Sa istasyon ng mga bus patungong San Fernando. Nakakailang hakbang palang ako ng makita ko si Maan na nakaupo sa isa sa mga bankong inuupuan ng mga pasahero habang naghihintay ng kanilang masasakyan.
Napakaingay ng paligid kahit araw ng pasko. Napatingin ako sa kasama ko. Maputi. May kahabaan ang nangingislap na buhok na tumatama sa sikat ng araw. Katamtaman ang tangkad. Makipot na bibig, maliit ngunit matangos na ilong at mamula-mula ang magkabilang mga pisngi. Pinagmamasdan ko siya habang papalapit ako sa kanya. Nakasuot ito ng maluwag na T-shirt ngunit hindi naitago ang magandang hubog ng katawan. Pansinin. Umupo ako sa tabi niya ng walang imik at sumulyap sa orasan na nasa aking bisig. Napatingin din siya sa relo niya. Nagkatitigan kami at sabay na tumayo patungo sa bus na may karatulang San Fernando.
Isa’t-kalahating oras din ang byahe namin. Nakatayo kami ngayon sa tapat ng isang sikat na fastfood. Naghihintay. Mga ilang minuto pa darating na ang sundo namin. Hindi ako nagkamali, may isang lalaki na lumapit sa amin at may sinabi. Sinagot ko ito at saka kami sumunod sa kanya. Alas nuwebe pa lang ng umaga at araw ng pasko ngunit tirik na ang sikat ng araw dito. Hindi naman mainit, malamig nga kung tutuusin ang simoy ng hangin. Sumakay kami sa isang dyip patungong Mexico. Humigit-kumulang isang oras din ang binaybay namin bago kami nakarating sa aming destinasyon sa raw na ito.
Masaya ang paligid. Parang pista dito sa probinsiya. Kabi-kabila ang bati ng Maligayang Pasko. Masaya ang mga tao dito na makakita ng mga bakasyunista. Sinalubong kami ng may-ari ng bahay. Si Aling Pacing. Naghanda kaagad siya ng miryenda pagkababang-pagkababa ng mga gamit namin. “Kumain muna kayo’, yaya niya. “Mga batang ire oo kung kelan araw ng pasko saka naman…” hindi na niya itinuloy ang kanyang sasabihin at nagkatitigan sila ng lalaking sumundo sa amin na hanggang ngayon hindi ko alam ang pangalan niya. “Siya sige, kumain muna kayo. Hintayin niyo sandali si Turning nasa plasa siya ngayon may konting kasiyahan kasi ang mga kabataan doon.” Si Mang Turning ang kapitan sa baryong ito at siya din ang naatasang maghahatid sa amin sa talagang pakay naming dito sa Mexico.
Gabi na ng dumating si Kapitan Turning. Tapos na kaming maghapunan at nanakit na ang mga likod namin sa kauupo maghapon, sa kahihintay sa kanya. Pagdating na pagdating niya ay pinatawag kami. Kumustahan, ikinagagalak daw niyang makilala kami. Nagkuwentuhan kami sandali tungkol sa mga kaganapan sa Maynila at bago tumulak matulog ay sinabi niya sa amin kung anong oras ang lakad namin bukas at kung ano ang mga dapat dalhin at dapat gawin habang nasa daan. “At siya nga pala”, sabi niya. “Dumating na rin ang iba nyo pang kasamahan, nasa kabilang ibayo sila. Hindi agad kami nakatulog ni Maan. Nakadalawang stick muna kami ng sigarilyo bago nagpasyang matulog.
December 26
Naalimpungatan ako sa tama ng sinag ng araw sa aking mukha. Tanghali na pala hindi man lang ako ginising ni Maan. Bumangon kaagad ako, nag-inat, lumabas ng kuwarto. Si Maan ang hinanap. Nasa kusina ito at nag-aalmusal kasama ang mag-asawang Turning at Pacing. Medyo nahihiya pa ako ng batiin ako ni Mang Turning. Nagdahilan na lang ako ng di agad kasi ako nakatulog kagabi. Pagkatapos ng pasko at handaan, ang ulam na lang ngayon ay talbos ng kamote at piniritong dilis. Pagkatapos kumain ay nagpalipas ulit kami ng ilang oras. Dalawang stick na lang ang natitira sa sigarilyo ko. Makailang beses siguro kaming napasulyap sa aming mga orasan hanggang sumapit ang oras ng paggayak.
Naghanda kami ni Maan sa pag-alis. Excited. Nagjacket siya ng itim. Ibinuhol ang buhok at ipinasok sa loob ng kanyang sumbrero. Pareho kaming nakatsinelas. Sinundan namin si Mang Turming sa likod ng bahay. Doon kami maglalakad, mula sa likod ng bahay at hindi sa kalsada. Babaybayin namin ang malawak na bukirin na aking natatanaw ngayon. Mabuti na lang at hindi mainit ang lupa tulad ng sa tag-araw. Alas dos ang sabi ng aking orasan. Tamang-tama daw sabi ni Mang Turning.
Pagkatapos ng kalahating oras ng paglalakad, nabungaran namin ang isang kalsada. Parang umikot lang kami. Tumawid kami dito at pumasok sa isang sitio. Napansin ko ang ilang magagarang sasakyan na nakaparada sa tabi ng kalsada. Napakanuot noo ako. Ano ang ginagawa ng mga sasakyang ito dito? Hindi pa man kami nakalalayo ay natanaw ko ang isa pang kotse. Bagong dating at pumarada ito sa likod ng isa pang kotse. Dalawang lalaki ang bumaba mula rito at sa kanilang mga itsura ay masasabi mong may sinabi ang mga ito sa buhay. Kinalabit ko si Maan. Inginuso ko sa kanya ang mga sasakyan. Nagkibit balikat siya. Nasa bukana na kami ngayon ng sitio. May tindahan sa unahan. Nakaupo dito ang ilang kabataan. Tipikal sa mga lugar na walang magawa Ngunit nakapagtatakang hindi man lang kami napansin. Sa tapat ng isang kubo ay naghahabulan ang mga bata. Nagliparan ang alikabok. Sa isang banda naman ay may mga nanay na kuwentuhan ang lipasan ng oras. Nang makarating kami sa isang kanto, isang ale na nagwawalis sa kanyang bakuran ang nagbigay sa amin ng instruksiyion kung saan pupunta nang hindi man lang siya tumingin sa amin. Kumaliwa daw kami pagdating namin sa dulo. Kumaliwa nga kami at patuloy na naglakad. Hindi rin pala kabisado ni Mang Turning ang daan. Isa pang ale ang nagturo sa amin ng tamang daan.
Nakarating kami sa dulo ng sitio. Nasa bukana ulit kami ngayon ng malawak na bukirin. Malakas na ang hampas ng hangin. Wala na kasing mga punong-kahoy. Patuloy kami sa paglalakd. Binaybay namin ang matigas na pilapil. Napansin kong may mga grupo din ng tao na naglalakad sa unahan namin kaya sinundan namin ang mga ito. Ang dalawang lalaki kanina na bumaba sa kotse ay nasa likuran na rin namin. Natanaw ko sa may di kalayuan ang isang berdeng Huey Helicopter na kanina pa palipad-lipad na para bang rumoronda. May nadaanan kaming mga magsasaka na hindi man nakatingin sa amin ay nagbigay pugay pa rin. Nagtataka na ako ngayon kung bakit hindi makatingin sa amin ang mga nadaanan naming mga tao.
Pagkatapos ng isang oras na paglalakad, sa wakas ay nakarating din kami. Maraming tao sa paligid. Akala mo pista. Nagkakasyahan ang lahat. May nagkakantahan habang ginagabayan ng gitara. May nagtatawanan sa kabilang dako naman. Napansin ko na may nakahandang mga pagkain sa isang mahabang mesa. May mga parating na may mga dalang pagkain. Sa gawing unahan ay may isang kubo na ginagamit siguro ng mga magsasaka bilang pahingahan. May isang mesa sa gitna ng kubo. May mga nakapatong doon na parang mga papeles. Hindi pa kami nakakapagpahinga nang marinig kong may tumatawag sa akin. Pamilyar ang boses na yon, lumingon-lingon ako ng makita ko ang mga kasama ko sa Maynila na nakangiti at masaya nila kaming sinalubong. Ilang saglit na nagkumustahan at nagkuwentuhan.
Maya-maya lang ay nagsimula na ang programa. Tahimik ang buong kapaligiran. May ilang kalalakihan ang namuno at pinangunahan ang selebrasyon. Isang lalaki, pagkatapos ibigay sa kanya ang hudyat, ang tumayo upang isinabit sa dalawang poste ng kubo ang isang malaking bandilang pula na may karit at masong kulay ginto. May mga Armalayt na nakatayo sa likod ng mga lalaking nasa mesa. Nakatayo naman sa iba’t-ibang sulok ang mga kasamang may dala-dalang mga armas, Nakangiti ang lahat. Banaag sa mukha ng bawat isa ang tagumpay at pananalig habang ako ay nagmamasid.
Natanaw ko na mahaba na rin ngayon ang pila ng mga magagarang sasakyan sa gilid ng kalsada, habang ang helicopter ay patuloy sa pag-ikot sa malawak na bukirin.
Alas tres na ng hapon. Disyembre 26. Anibersaryo ng Partido. At ito ang unang pagdalo ko.
Mabuhay ang Partido Komunista ng Pilipinas! Mabuhay! sigaw ng bawat isa.
xxx
No comments:
Post a Comment